Ардын зураач Ү.Ядамсүрэнгийн 120 жилийн ойд зориулан "Амар аясгалан" үзэсгэлэнг дэлгэж байна

4 өдөр
Ардын зураач Ү.Ядамсүрэнгийн 120 жилийн ойд зориулан
Төрийн шагналт, Ардын зураач Үржингийн Ядамсүрэн агсны 120 жилийн ойг тохиолдуулан уран зураг, монгол зураг, цоморлиг судалгааны зураг, угсаатны зүйн эдлэл хэрэглэл, бурхан шашны зан үйлийн эд хэрэгслийн хувийн цуглуулга зэргээс бүрдсэн үзэсгэлэн 2025 оны аравдугаар сарын 24-ний өдрөөс Монголын уран зургийн галерейд олон нийтийн хүртээл болж эхэллээ. Уг үзэсгэлэнд сан хөмрөгөөс тэр бүр олон нийтэд дэлгээд байдаггүй бүтээлүүдийг сонирхуулж байгаагаараа онцлогтой. Монгол Улсын анхны Ардын зураач, Төрийн шагналт Үржингийн Ядамсүрэн нь 1905 онд Хэнтий, Дорнод аймгийн зааг нутаг болох Улаан нүдэн гэдэг газар төржээ. Өвөг эцэг Үржин сайн анчин, харваач, бөх хүн байсан бөгөөд тэрэг, сийлбэр хийдэг бага зэрэг гарын дүйтэй байсан нь бяцхан хүүд нь нөлөөлсөн байна. 1918 онд өвөг эцэг нь нас барсны дараа түүний дүү Эрдэнэ гүний хийдийн бурханч лам Чойдашийн дэргэд амьдран улмаар Эрдэнэ гүний хийдэд шавилан урлах ухаан, сийлбэрлэх арга барил, зурах аргад суралцаж, шашны номыг гүнзгийрүүлэн сурчээ. Тэрээр 13 наснаасаа хүмүүсийн захиалгаар эмээл будах, модон орны нүүр эрээлэх, бурхан бүтээх, оймсны хараа зураг зэрэг ажлуудыг хийж эхэлжээ. Тэгээд 1930 онд хар болж, Улаанбаатар хотод ирж, Гэгээрлийн яамны харьяа бэлтгэл сургуульд суралцаж төгсөөд Хэвлэх үйлдвэрт латин үсэг өрөгчөөр ажиллажээ. Мөн 1932 онд Намын сургуульд элсэн орж, төгсчээ. Монголын Уран зургийн галерейд дүрслэх урлагийн хосгүй үнэт бүтээлээр шалгарсан таван бүтээл бий. Үүнд, Марзан Шаравын 1921 онд зурсан В.И.Лениний хөрөг, Төрийн шагналт, Ардын зураач Н.Цүлтэмийн “Талын айл”, Г.Одонгийн “Ажлын дараа”, О.Цэвэгжавын “Азарганы ноцолдоон”, Ү.Ядамсүрэнгийн “Өвгөн хуурч” гэсэн таван бүтээл багтдаг. Энэ алдартай бүтээлээс гадна ард түмний төдийлөн сайн мэддэггүй томоохон бүтээлүүдийн тухай охин Я.Булган ярихдаа "Хүмүүс буурай аавыг "Өвгөн хуурч" бүтээлээр нь илүү сайн мэддэг. Өөрөө бурхан шашинтай холбоотой хүн байсан болохоор маш их сүнслэг бүтээл хийдэг байсан. Монголын ард түмний уламжлалт ёс заншилтай холбоотой эд зүйлс бүтээсэн бөгөөд хэд хэдэн цомгийг ард түмэнд үлдээсэн. Тэр цомгуудыг нь хүмүүс сайн мэддэггүй. Жишээлбэл, "Их хүрээ цам", "Ардын эдлэл хэрэглэл", "Хаант Монгол Улсын цомог" гэж бий. Ер нь хамгийн түгээмэл бүтээсэн зүйл бол "Монгол үндэсний хувцасны цомог" байдаг. Тэр байтугай хатан сүйх бөгжний эх загварыг гаргаж байсан" гэдгийг дурдсан юм. Тэрбээр "Миний хувийн байр суурь гэвэл, нэг хэсэг Уран зургийн галерейд хадгалагдаж буй "Өвгөн хуурч" бүтээлийн зурсан хэлбэр, хэв маягийг нь буурайгийнхаа дэргэд өссөн болохоор мэднэ. Хэдий тийм ч "Өвгөн хуурч" бүтээлийг бид нүдээрээ л харахаас дүн шинжилгээ хийх нарийн тоног төхөөрөмжтэй орчин үеийн лаборатори байхгүй учраас эх хувь нь мөн эсэхийг шалгуулах боломжгүй. Гэхдээ тийм цаг удахгүй ирнэ. Яг Ү.Ядамсүрэн өвөөгийн өөрийн гэсэн зураас байдаг юм. Тэрийг бол зургаа дахь мэдрэхүйгээрээ мэдэрдэг гэх юм уу. Надад бол өвөөгийн 300 гаруй гар эскиз нь хадгалаастай байгаа. Тэр 300 гаруй эскизийг өдөр тутам харж, судлахаар нарийн, өөрийн гэсэн өвөрмөц зураас бий. Тэрийг нь урлаг судлаачид арай өөрөөр тайлбарлах байх. Тэр мэдрэмж бидэнд байдаг болохоор Монголын уран зургийн галерейн сан хөмрөгт хадгалагдаж буй "Өвгөн хуурч" бүтээл эх хувь нь мөн гэдэг мэдрэмж төрдөг" гэдгийг өмнө ярьж байсан юм.